Wyzwól się z toksycznego związku - 7 praktycznych pytań i odpowiedzi

W dobie internetu oraz rosnącej popularności mediów społecznych, coraz trudniej jest nam budować zdrowe, szczęśliwe związki. Już w 2020 roku wskaźnik rozwodów wynosił 33%, a następne dwa lata pokazały, że wcale nie miał zamiaru się tam zatrzymać.

Wygórowane standardy oraz brak zrozumienia uniemożliwiają rozwinięcie się troski, czułości oraz szczerego zainteresowania — nieodzownych cech każdego szczęśliwego związku.

Czym są toksyczne związki oraz jak się z nich wyzwolić? Odpowiedzi na te dwa oraz 7 innych kluczowych pytań znajdziesz właśnie w tym artykule.

Czym jest toksyczny związek?

Wyobraź sobie, że poznajesz przystojnego i towarzyskiego mężczyznę. Obdarowuje Cię prezentami, prawi komplementy i stawia na piedestale. Snujecie idealistyczne marzenia na temat przyszłości, a on przedstawia Ci wzniosłe wzorce tego, jak Wasz związek będzie wyglądał – że zawsze możesz na niego liczyć, że jesteś dla niego najważniejsza i że nigdy Cię nie opuści. Zachowuje się szarmancko i wykonuje drobne gesty pokazujące, że pamięta o Twoich potrzebach.

Małe zmiany

Jednak z czasem pojawiają się drobne nieporozumienia. Na początku mogą być one bardzo subtelne — może mówić w oskarżającym tonie, że czegoś zapomniałaś albo że nie poświęcasz mu wystarczającej uwagi. Z dnia na dzień te uwagi mogą stać się coraz bardziej agresywne. Od wyrażania oczekiwań przechodzi do oceniania, mówiąc, że jesteś samolubna, że nie masz dla niego czasu lub że za dużo czasu spędzasz ze znajomymi.

Stopniowo odgradza Cię od otoczenia. Oczekuje pełnej uwagi i zaangażowania, a sam z kolei stopniowo wygasza swoje gesty aprobaty. Mijają tygodnie, a Ty zauważasz, że już nie czujesz się szczęśliwa. Jesteś karmiona oczekiwaniami idealnego związku, w którym to Ty powinnaś zapewnić mu szczęście, opiekę i rodzinę. Równocześnie on twierdzi, że nie może Ci tego dać, skoro Ty mu to uniemożliwiasz.

Eskalacja

Od ocen przechodzi do otwartej agresji, mówiąc, że skoro wychodzisz na kawę z kolegą, to pewnie czegoś szukasz. Lub że jeśli planujesz spędzić weekend inaczej, niż on, to go nie szanujesz, że zawsze przesadzasz i skupiasz się na sobie, podczas gdy on robi wszystko dla Waszego związku.

Czujesz się winna i zagubiona. Z jednej strony czujesz się coraz gorzej, z drugiej zaczynasz wątpić w swoją wartość jako partnerki, robisz już wszystko, co możesz, a on nadal mówi, że to za mało, że bez niego nic nie jesteś w stanie zrobić.

Oczywiście taka sytuacja może się wydarzyć w obu kierunkach, nie tylko w kierunku mężczyzny do kobiety.

Ująłem tutaj tylko niektóre z zachowań, jakie mogą się pojawić. Warto pamiętać, że żadne z nich z osobną jeszcze nie przesądza o toksyczności związku. Jednak kiedy pojawiają się one w połączeniu, sprawiają, że oceniasz się coraz gorzej oraz trwają pomimo Twoich uwag i próśb o ich zaprzestanie, wtedy znalazłaś się w toksycznym związku.

Jakie są symptomy toksycznego związku?

Toksyczna natura związku może objawić się w prawie każdej dziedzinie życia. Jednak warto pamiętać, że każdy z osobną nie musi oznaczać, że żyjesz w toksycznym związku. Lepszym wyznacznikiem byłoby kilka symptomów połączonych. Niektóre z nich to:

• • Nie szanowanie uczuć, opinii oraz przekonań: komunikaty typu: „przesadzasz”, „co za głupoty”, „nie znasz się”, „znów histeryzujesz”, „lepiej nic nie mów”.

• • Struktura nad – pod: ja decyduję dlatego, że np. jestem mężczyzną, jestem starszy, mam większą wiedzę, bardziej się znam, mam większe zasoby finansowe.

• • Agresja słowna: wszelkie słowa uznane za obraźliwe kierowane w Twoim kierunku, znieważanie, poniżanie, podważanie kompetencji, wyśmiewanie, umniejszanie porównywanie, grożenie, obwinianie, szantażowanie.

• • Przemoc fizyczna: szarpanie, uderzanie, dawanie klapsów bez zgody, obejmowanie/przytulanie bez zgody przytrzymywanie, ograniczanie dostępu do zasobów, izolowanie, zamykanie.

• • Przemoc seksualna: domaganie się czynności seksualnych pomimo braku chęci drugiej osoby, rozpoczynanie seksu, pieszczot bez zgody, komentarze podważające atrakcyjność partnerki

• • Przerzucanie odpowiedzialności: „to przez ciebie tak się zachowuję”, „doprowadzasz mnie do szału”, „jak mam tego nie robić, skoro ty robisz to”.

• • Szantaż emocjonalny: „wykończysz mnie”, „przez ciebie się rozchoruję”, „Jeśli odejdziesz, zabiję się”, „tyle dla ciebie robię, a ty jesteś niewdzięczna”.

• • Izolowanie: ograniczanie spotkań z rodziną, przyjaciółmi, znajomymi, pod pretekstem konieczności poświęcenia większej ilości czasu związkowi, lub za domniemaniem np. zdrady.

• • Chorobliwa zazdrość: Partner wszędzie chce iść z Tobą, żąda obszernych wyjaśnień, na temat gdzie, kiedy i z kim byłaś, sprawdza Cię na każdym kroku.

• • Nieszanowanie prywatności – Przegląda twoje rzeczy, czyta wiadomości bez pytania, wchodzi do łazienki, twojego pokoju, kiedy chcesz być sama, żąda odpowiedzi na pytania, na które nie chcesz odpowiadać.

• • Nadmierna kontrola – chce decydować o tym gdzie, jak i kiedy spędzisz czas, w co masz się ubrać, z kim kolegować, jak zachowywać, co mówić, myśleć, czuć

Oczywiście symptomów może być znacznie więcej i same one mogłyby zająć pełny artykuł. Tutaj, natomiast starałem się wymienić te najbardziej widoczne.

Dlaczego wchodzimy w toksyczne związki?

To pytanie często pojawia się w kontekście relacji, które są pełne przemocy, manipulacji oraz braku szacunku. Odpowiedzią na to pytanie jest fakt, że wszystko zaczyna się w dzieciństwie.

Osoby o bezpiecznym stylu przywiązania, wychowane w atmosferze wzajemnego szacunku, wsparcia i równości, rzadko decydują się na toksyczny związek. Natomiast, dzieci, które są traktowane w autorytarny sposób przez swoich rodziców lub widzą nierówną relację pomiędzy nimi, są bardziej podatne na toksyczne związki w dorosłości.

W psychologii mówi się o „wyuczonej bezradności”, czyli sytuacji, w której ofiara przemocy traci wpływ na swój los. Dzieci, które doświadczają przemocy, często nie są w stanie się bronić, co prowadzi do zachwiania granic i stłumienia złości. Dodatkowo przekonania ideowe lub religijne mogą zachęcać do poświęcania swoich potrzeb i cierpienia.

Warto pamiętać, że toksyczne związki to nie tylko kwestia indywidualnej psychologii, ale również kontekstu społecznego, w którym przyszło nam żyć.

Toksyczny związek a narcyzm – jak rozpoznać narcyza?

Toksyczne związki często są kojarzone z Narcystycznym Zaburzeniem Osobowości, czyli Narcyzmem. Osoby dotknięte tym zaburzeniem mają skłonność do tworzenia toksycznych relacji. Jednak ważne jest, aby pamiętać, że to nie jest jedyny typ zaburzenia osobowości, który może prowadzić do toksycznych związków. Inne zaburzenia, takie jak Antyspołeczne, Borderline czy Obsesyjno-Kompulsywne również mogą prowadzić do takich relacji. (Polecany artykuł: Zaburzenia osobowości – rodzaje i leczenie zaburzeń osobowości)

Aby uniknąć krzywdzenia osób z tymi zaburzeniami, ważne jest zrozumienie, że skłonność do tworzenia toksycznych związków nie jest deterministyczna. Dzięki odpowiedniemu poziomowi świadomości, edukacji i terapii, osoby z zaburzeniami osobowości mogą również tworzyć udane związki, zakładać rodziny i funkcjonować w społeczeństwie.

A więc jak rozpoznać narcyza? Narcyz będzie szczególnie skupiony na swoim własnym obrazie i opiniach innych. Będzie pragnął być podziwiany, wymagał docenienia i czuł się uprzywilejowany. Będzie również stosował manipulację oraz nawet uciekał się do przemocy, aby osiągnąć swoje cele.

Może przedstawiać się jako ważną, wpływową osobę lub męczennika. Co więcej, nie będzie okazywał empatii i nie będzie zdolny do rozumienia emocji innych oraz będzie łatwo tracił kontrolę nad sobą.

Jakie są style przywiązania?

Nie sposób, w temacie toksycznych związków, nie wspomnieć o podziale przywiązania na style. O ile same z siebie nie muszą powodować toksycznego związku, to jednak często przyczyniają się do braku powodzenia w tej sferze.

Mowa tu w szczególności o stylu lękowym i unikającym. Może się przy nich pojawić niedopasowanie potrzeby bliskości, a także lęk przed nią samą i brak zaufania. A więc czym się one charakteryzują?

Styl unikający

Osoby o stylu unikającym aktywnie tłumią potrzebę bliskości. Unikają zaangażowania i deklaracji, a w reakcji na zmniejszenie dystansu, oddalają się od partnera.

Styl lękowy

Osoby lękowe stale wystawiają na próbę swoich partnerów, aby upewnić się, czy są godni zaufania. Potrzebują ciągłych zapewnień, że partner ich nie zostawi. Są również bardzo wrażliwe na wszelkie oznaki odrzucenia. Nawet subtelnie krytyczny komentarz może się spotkać ze zdecydowaną reakcją.

Kiedy wchodzisz w nowy związek warto wiedzieć, jaki Ty masz styl przywiązania i jaki najprawdopodobniej ma Twój partner. Co ciekawe, zazwyczaj da się to dostrzec już na początku relacji, jednak to temat na oddzielny artykuł.

Czy ty i twój partner macie zbieżne potrzeby co do bliskości? Jeśli tak, jest mniejsza szansa, że grozi wam toksyczny związek. W innym wypadku wasz związek może przebiegać jako ciągła gonitwa i ucieczka.

Czy da się naprawić toksyczny związek?

Krótka odpowiedź na pytanie, czy da się naprawić toksyczny związek brzmi: tak, jeśli oboje partnerzy uświadomią sobie jego toksyczność oraz będą gotowi na zmianę. Jednak takie rozwiązanie nie jest proste.

Dlatego bardziej realistyczna jest długa odpowiedź: Tak, jednak to nie takie proste. Toksyczne związki często powodują wiele trudnych do rozwiązania problemów oraz niszczą wszelkie pomosty i płaszczyzny porozumienia między dwojgiem osobami.

Jest to nieprzerwany ciąg akcji i reakcji. Jest jednak kilka rzeczy, które da się zrobić, aby poprawić jakość związku.

Odpowiedzialność za toksyczny związek

Rzadko się zdarza, że odpowiedzialność za toksyczny związek ponosi w stu procentach tylko jedna osoba. Zazwyczaj ofiara toksycznego zachowania, broniąc się, również robi to w nie asertywny sposób, próbuje się odegrać, lub nawet ukarać sprawcę. Oczywiście nic nie usprawiedliwia przemocy i nikt nie ma do niej prawa, nawet jeśli ofiara czymś zawiniła.

Asertywne Komunikaty

Porozumienie zaczyna się od komunikacji, a najlepiej zacząć od asertywnych komunikatów: Kiedy robisz x, czuję y, oznacza to dla mnie, że […] i w związku z tym oczekuję […]. Na przykład: „Mówisz, że zawsze się spóźniam. To prawda, że dzisiaj się spóźniłem, ale nie zdarza się to zawsze. Proszę, nie stosuj uogólnień, to mnie złości.”.

Współpraca i szczere rozmowy

Możemy mówić partnerowi o swoich myślach, uczuciach i oczekiwaniach oraz wspólnie próbować znaleźć rozwiązanie. Wspólnie to tutaj słowo klucz, dlatego że tylko wtedy jesteśmy w stanie zmienić toksyczną relację.

Podsumowując, wspólna ciężka praca, asertywne komunikaty, chęć z obu stron oraz duża doza cierpliwości może naprawić toksyczny związek. Co, jednak gdy druga osoba za nic nie chce współpracować i mimo usilnych starań sytuacja i tak się pogarsza?

Kiedy czas zakończyć związek?

Niestety, czasem naprawienie relacji jest niemożliwe. Sytuacje, w których próba naprawy jest bezcelowa, to między innymi:

Stosowanie przemocy, obrażanie, poniżanie, wykorzystywanie oraz agresja słowna lub fizyczna ze strony partnera. W takich okolicznościach, jedynym rozwiązaniem jest natychmiastowe zakończenie toksycznego związku, ponieważ jest mało prawdopodobne, aby sytuacja uległa zmianie. Bezpieczeństwo jest najważniejsze i nie możemy dokonać żadnych zmian, jeśli czujemy się zagrożeni.

Brak chęci partnera do zmiany oraz brak perspektywy na porozumienie, jeśli nasze potrzeby nie są zaspokajane jest innym powodem, aby zakończyć toksyczny związek. Szczególnie uważać trzeba na tzw. Cykl przemocy, czyli fazę rosnącego napięcia, eskalacji a następnie miodowego miesiąca. W fazie miodowego miesiąca, sprawca obiecuje zmianę swojego zachowania, poprawę, wyraża skruchę i przynosi prezenty. Pamiętajmy jednak, że jest to efekt poczucia winy i lęku przed utratą ofiary, a nie autentycznej przemiany wewnętrznej.

Zmiana zachowania na przykład z bezwzględnego na troskliwego i pełnego empatii, nie jest możliwa w jeden dzień. Mogą wystąpić trudności związane z opuszczeniem toksycznego związku. Często sprawcy grożą, a czasami potrzebna jest interwencja policji, innych służb, czy zewnętrznego wsparcia socjalnego, psychologicznego czy prawnego. Pamiętajmy, że istnieją odpowiednie instytucje, które specjalizują się na pomocy ofiarom przemocy.

Czym prędzej uda Ci się z takiego związku wyjść, tym prędzej będziesz mogła/mogła dojść do zdrowia.

Umów się na sesję indywidualną

Może samemu cierpisz z powodu toksycznego związku i potrzebujesz pomocy, aby się z niego uwolnić? W takim przypadku serdecznie zapraszam do skorzystania z mojej pomocy. Już dzisiaj zapisz się do mnie na zajęcia coachingowe, dzięki którym szybciej i pewniej podejmiesz właściwe kroki, aby wyjść z toksycznego związku.

Podsumowanie

Toksyczne związki to relacje, które mogą mieć negatywny wpływ na nasze zdrowie emocjonalne i fizyczne. Możliwe, że ty również cierpisz z powodu takiej relacji. A więc jak się z niej uwolnić?

Kluczowe jest, aby rozpoznać symptomy toksycznego związku, zrozumieć przyczyny, dla których wchodzimy w takie relacje oraz poznać różne style przywiązania.

Świadomość działania różnych zaburzeń osobowości i ich wpływu na związki może nam pomóc w uniknięciu dysfunkcyjnej relacji bądź szybszym jej opuszczeniu, kiedy pojawi się przemoc.

Zanim zdecydujemy się na zakończenie związku, dobrze rozważyć, gdzie leży przyczyna trudności i czy mamy wpływ na jej zmianę. Czy ta trudność zaważy w naszym odczuciu na chęci bycia w związku, czy też jest na tyle mało oddziałująca, że możemy ją zaakceptować.

Pamiętajmy, że wyjście z toksycznego związku może okazać się dużym wyzwaniem, również emocjonalnym, jednak w dłuższej perspektywie umożliwi nam uzyskanie lepszego zdrowia i da szansę na realizację w innym związku.